Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2008

Η Ελλάδα στη δίνη της οικονομικής κρίσης

Γράφει ο Δημήτρης Λάμπρου
Δημοσιογράφος/
Εκδότης Περιοδικού ΒΟΙΩΤΙΑ















Ζητάτε να γράψω για τη διεθνή οικονομική κρίση και θα το κάνω, προς το παρόν σχολιάζοντας γενικά τις εξελίξεις χωρίς να υπεισέλθω σε ειδικά οικονομικά θέματα. Το σοφόν, ασφαλώς, θα ήταν να περιμένουμε λίγο ακόμη για να βεβαιωθούμε ως προς τη φορά του ανύσματος της παγκόσμιας οικονομίας. Ολα δείχνουν ότι είναι αρνητική αλλά καθώς υπάρχει ένα 10% τα χειρότερα να έχουν περάσει (και δεδομένης της ανάγκης του ανθρώπου να ελπίζει) ίσως οφείλουμε να εξαντλήσουμε τις όποιες πιθανότητες.

Anyway, δείτε.
Εφόσον τα πράγματα είναι όπως φαίνονται τότε είναι πολύ δύσκολα. Παρότι πολλοί -που δεν ασχολούνται με τα οικονομικά- πιστεύουν ότι η παγκόσμια οικονομία κινείται ανεξάρτητα σε ένα χαώδες παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον η πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς αυτή.

Σχηματικά μπορούμε βασίμως να υποστηρίξουμε ότι οι αγορές άγονται προς τη θετική ή την αρνητική κατεύθυνση δέσμια των επιλογών συγκεκριμένων υπερδιαχειριστών, οι οποίοι έχουν το προνόμιο να κατέχουν τις inside πληροφορίες, να ελέγχουν τη ροή τεραστίων κεφαλαίων, να συγκεντρώνουν την εμπειρία και να αξιοποιούν την παράδοση των οικονομικών οίκων που εκπροσωπούν ώστε να οσμίζονται και να επιταχύνουν την πορεία της αγοράς πρώτοι. Ολοι αυτοί οι γκουρού των αγορών, αυτοί που διαχειρίζονται το λεγόμενο smart money, είναι απαισιόδοξοι αυτές τις ώρες και αποσύρουν τις επενδύσεις τους.

Το σχήμα μέχρι στιγμής λειτούργησε ως εξής. Στην αρχή της δεκαετίας, και στο τέλος της προηγούμενης, το smart money, αγόρασε χαμηλά στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου πυροδοτώντας την φρενίτιδα με τις μετοχές που και στην Ελλάδα άφησε πολλά θύματα πίσω της. Την εποχή ακριβώς που στη χώρα μας ο τελευταίος αγρότης είχε άποψη για την κεφαλαιακή επάρκεια της Alpha Bank και γνώριζε πότε θα αγοράσουν οι Γάλλοι τον Mαΐλλη το smart money άρχισε να αποχωρεί σταδιακά από τα χρηματιστήρια.

Τα συγκομισθέντα υπερκέρδη από τις μετοχές τοποθετήθηκαν στα ακίνητα που τότε, μόλις πριν από 6-7 χρόνια, θεωρούνταν υπερσυντηρητική επένδυση χαμηλής απόδοσης και πολλοί έσπευδαν να τα πωλήσουν φθηνά για να επενδύσουν στο χρηματιστήριο.

Φυσικά, οι πολλοί άργησαν να αντιληφθούν την αλλαγή πορείας των υπερδιαχειριστών όταν όμως η στροφή έγινε εναργής τότε όλοι στράφηκαν στα ακίνητα, δημιουργώντας μια νέα φούσκα παράλογων αξιών που και στη χώρα μας έχει λάβει τις γνωστές εξωφρενικές διαστάσεις.
Τώρα λοιπόν το smart money αποσύρεται ή έχει ήδη αποσυρθεί από τις επενδύσεις στα ακίνητα και η "φούσκα" ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να σκάσει. Τίποτε άλλωστε δεν είναι αιώνιο, όπως θα σας πουν οι σοφοί γέροντες χρηματιστές. Τίποτε, εκτός πιθανόν από τα κέρδη των υπερδιαχειριστών που είναι για μια ακόμη φορά τεράστια.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ παρενθετικά ότι και η FED με τον Αλαν Γκρίνσπαν στο τιμόνι της συνέβαλε στη δημιουργία της φούσκας των ακινήτων μειώνοντας τα επιτόκια για να αντιμετωπίσει το σκάσιμο της φούσκας των dot.com στη Wall Street και κατ΄αυτόν το τρόπο αυξάνοντας της χορηγήσεις στεγαστικών δανείων. Ο ίδιος ο Γκρίνσπαν είναι σήμερα εξαιρετικά απαισιόδοξος αφενός γιατί παραμένει βαθύς γνώστης της παγκόσμιας οικονομικής πραγματικότητας και αφετέρου διότι ανήκει, ως επίτιμο πλέον μέλος, στην ελίτ των υπερδιαχειριστών που ελέγχει τις οικονομικές εξελίξεις στην υφήλιο.

Ολα δείχνουν, λοιπόν, ότι η φούσκα των ακινήτων σκάει και οι συνέπειες είναι συγκεκριμένες, μετρήσιμες και τραγικές.
Το περίεργο είναι ότι παρά τα φαινόμενα η Ευρώπη κινδυνεύει πολύ περισσότερο από την Αμερική από τις επιπτώσεις της κρίσης. Αυτό συμβαίνει επειδή στις ΗΠΑ ο καπιταλισμός είναι από την ίδια τη νομοθεσία και την πολιτική παράδοση καταστροφικά δημιουργικός ή αν προτιμάτε δημιουργικά καταστροφικός. Οι αναδιαρθρώσεις της οικονομίας γίνονται πάνω στα ερείπια του προηγούμενου "παραδείγματος": η Lehman Brothers δεν είναι πια παραγωγική άρα ας κλείσει παρά τα 158 χρόνια κερδοδφόρας πορείας. Ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης των κρίσεων πιθανόν να είναι άγριος για τα άτομα ξεχωριστά αλλά για την οικονομία, για την παραγωγή πλούτου, δουλεύει αποτελεσματικά...

Στην Ευρώπη αντίθετα η παράδοση της κοινωνικής προσέγγισης των οικονομικών φαινομένων δεν επιτρέπει στις κυβερνήσεις την αμερικανική ευελιξία και οι αναδιαρθρώσεις δεν επιτυγχάνουν εύκολα τους στόχους τους, με αποτέλεσμα μια ενδεχόμενη ύφεση να στοιχίζει πολύ περισσότερο σε πολλούς περισσότερους.
Επιπλέον λαμβανομένου υπ' όψιν ότι η Αμερική αποτελεί την ατμομηχανή της ζήτησης για τα ακριβά ευρωπαϊκά προϊόντα είναι φανερό ότι εάν πληγούν οι ΗΠΑ, το χτύπημα θα είναι μεγάλης έντασης και στη Γηραιά Ηπειρο.

Η Ελλάδα ως ουραγός της Ευρωπαϊκής Ενωσης βρίσκεται ήδη σε δυσχερή θέση και όπως αντιλαμβάνεστε μια ενδεχόμενη μεγάλη κρίση μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες στην οικονομία της.

Ασφαλώς ο σημαντικότερος κίνδυνος έχει όνομα και λέγεται στασιμοπληθωρισμός. Σε αυτή την περίπτωση η ελληνική οικονομία θα βιώσει έναν παρατεταμένο χειμώνα και οι δομικές αναδιαρθρώσεις που τόσα χρόνια λόγω πολιτικού κόστους δεν πραγματοποιήθηκαν πιθανότατα θα συντελεστούν με πολλαπλάσιο κόστος και ίσως βίαια και οδυνηρά για στρώματα του πληθυσμού που θα δειχθούν ευάλωτα ή δυσπροσάρμοστα.

Δεν γνωρίζω αν (και) ο κ. Γιώργος Αλογοσκούφης, όπως άλλοι αξιωματούχοι, διαβάζει τη viotia. Ξέρω όμως τι πράττει ένας νοικοκύρης υπό αυτές τις συνθήκες για "να έχει δεμένο τον γάιδαρό του". Ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό, πιθανόν δημιουργεί και κάποιο πλεόνασμα για να στηρίξει τις χαμηλού εισοδήματος τάξεις αν η θύελλα ενσκήψει βίαια και στην Ευρώπη. Και πιθανότατα η ακατανόητη εμμονή του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών στην αύξηση της φορολογίας έχει τέτοιους στόχους: τη δημιουργία ενός "μαξιλαριού" που θα θωρακίσει κατά το δυνατόν την Ελλάδα από τις συνέπειες της επελαύνουσας διεθνούς οικονομικής κρίσης.

Τέλος, συμβουλές για την ατομική οικονομική συμπεριφορά ενός εκάστου δεν δύναμαι να δώσω. Εκτός από εκείνες που συνάγονται εκ των προεκτεθέντων...

13 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Σε ατομικό επίπεδο ο νοικοκύρης ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό του σπιτιού του σε βάρος του εαυτού του ( πχ ελαττώνει τις επισκέψεις στα καφενεία, το κάπνισμα κλπ ) και όχι σε βάρος των παιδιών του ( φαγητό, εκπαίδευση) αν πάλι έχει παιδιά μεγάλα που συνεισφέρουν στο σπίτι η συνδρομή για την οικονομική θωράκιση θα επιβαρύνει το παιδί που βγάζει περισσότερα και όχι τα άλλα.
Ο Αλογοσκούφης κάνει το ίδιο;

Ανώνυμος είπε...

βοιωτε πολυ επιφανιακη η αναλυση σου και κατι ακομη ειναι ακριβως το αντιθετο για το ποιο οικονομικο συστημα ΕΕ και ΗΠΑ αντεχει στα στεγαστικα οσο για τον αλογοσκουφη ειναι πραγματι νοικοκηρης εχει φροντισει η γυναικα του η κυρια Δικα Αλογοσκουφη να διαχειριζετε την ακινητη περιουσια της simens στη ελλαδα υψους 1.5 δις ευρω ενω το κρατος απο τη πωληση της πηρε 150 εκατ ευρω το κανει και αυτος για να εξασφαλισει το μελλον των παιδιων του.....

Ανώνυμος είπε...

Βοιωτέ, ανεξάρτητα από το ποιες δυνάμεις κινούν την παγκόσμια οικονομία (smart money, αόρατα χέρια ή πράσινα άλογα), η ουσία είναι ότι η χρηματιστηριακή κρίση επιδρά άμεσα και καθοριστικά στην πραγματική (στην μη άυλη, δηλαδή) οικονομία. Νομίζω ότι κάτι τέτοιο δεν το αμφισβητείς.

Δεν συμμερίζομαι όμως την αισιοδοξία σου για το μέλλον της αμερικανικής οικονομίας και την απαισιοδοξία σου γι' αυτό της ευρωπαϊκής. Φαίνεται να παραβλέπεις ότι η κρίση προέρχεται από τις διαρθρωτικές ανισορροπίες της αμερικανικής οικονομίας που οδήγησαν στην κατάρρευση της στεγαστικής πίστης. Να υπενθυμίσω ότι η ιαπωνική οικονομία κάπως έτσι (κάτάρρευση της αγοράς ακινήτων) μπήκε σε μια υπερδεκαετή περίοδο ύφεσης από την οποία δεν λέει να ανακάμψει. Η άποψη της "δημιουργικής καταστροφής" που επικαλείσαι θα μπορούσε να ισχύει αν είχαμε να κάνουμε με τη χρεοκοπία μιας επιχείρησης ή για την απαξίωση ενός παρωχημένου τεχνολογικά παραγωγικού κλάδου, εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με την κατάρρευση κολοσσών του χρηματοπιστωτικού συστήματος αφού η κρίση δεν έπληξε μόνο την Lehman Brothers αλλά και τη Fannie Mae, th Freddie Mac, τη Merrill Lynch και εσχάτως και την AIG κλπ. κλπ. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με μεγέθη που αντιπροσωπεύουν ένα τεράστιο μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για "δημιουργική καταστροφή" αν η κρίση έπληττε τεχνολογικά παρωχημένους παραγωγικούς κλάδους αλλά ειλικρινά δεν μπορώ να δω πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει το υπόδειγμα του Schumpeter στον χρηματοπιστωτικό κλάδο.

Θυμίζω ότι η πιο μεγάλη μέχρι σήμερα κρίση, αυτή του '30, οδήγησε σε ανατροπή ολόκληρου του οικονομικού παραδείγματος με την εισαγωγή του new-deal και της σοσιαλδημοκρατίας - αλλά και με έναν παγκόσμιο πόλεμο. Δεν βλέπω όμως στον ορίζοντα ούτε Ρούσβελτ, ούτε Κέυνς - ευτυχώς, ούτε και Χίτλερ.

Από την άλλη μεριά, θεωρώ ότι η ευρωπαϊκή οικονομία έχει τη δυνατότητα να αντέξει τις αναταράξεις που έρχονται πέρα από τον Ατλαντικό επειδή η οικονομία της μπορεί και παράγει σε μεγάλο βαθμό πραγματικές (μη χρηματιστηριακές) αξίες και διατηρεί μια καθόλου ευκαταφρόνητη εσωτερική αγορά. Άλλωστε η ευρωπαϊκή οικονομία δεν έδειξε να υποφέρει ιδιαίτερα από τη παρατεταμένη και δυσμενή γι' αυτήν υποτίμηση του δολαρίου. Όσο γι' αυτά τα περί "κρατισμού", "δυναμικότητας", "ευελιξίας" και λοιπά χαριτωμένα νεοφιλελεύθερα νομίζω πως μόνο θυμηδία προκαλούν υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων.

Για την ελληνική οικονομία δεν νομίζω ότι υφίσταται κανένα ιδιαίτερο ζήτημα εξαιτίας της κρίσης. Ούτως ή άλλως και πριν την κρίση η ελληνική οικονομία τίποτε δεν παρήγαγε, πιο κάτω πώς να πάει;

http://naxios.blogspot.com είπε...

Βοιωτέ καλημέρα, εγώ από οικονομικά δεν καταλαβαίνω και πολλά .Αυτό όμως που καταλαβαίνω είναι ότι οι φίλοι του Πασοκ μονό αν κανείς copy την ανάλυση του εν …αναμονή δεν θα στην πέφτουν

βοιωτός είπε...

Ανώνυμε1, σύμφωνοι. Τα βάρη πρέπει να τα επωμιστούν οι δυναμένοι να τα σηκώσουν-το λέει και το σύνταγμα άλλωστε.
Χαίρομαι που συμφωνούμε επίσης ότι χρειάζεται νοικοκύρεμα. Αυτό σημαίνει θυσίες και δεν βλέπω πολλούς διατεθειμένους να θυσιαστούν.

βοιωτός είπε...

Μέτοικε,
μπορεί με διασταλτική ερμηνεία να χαρακτηριστεί κλάδος τεχνολογικά παρωχημένος η αγορά των στεγαστικών υψηλού ρίσκου. Ομως δεν είναι ατό το θέμα

Διακρίνω και σε εσένα όπως και σε πολλούς Ελληνες δημοσιολογούντες έναν αντιαμερικανισμό που έχει κατά τη γνώμη μου πολιτικό υπόβαθρο ενώ μιλάμε για οικονομία.

Δεν βλέπω τι σας έλκει στην ευπωπαϊκή οικονομική πολιτική, της οποίας η κοινωνική διάσταση είναι δυνατή (κυρίως) επειδή οι ΗΠΑ εγγυώνται την ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και 70 χρόνια.

Σε όλες τις περιπτώσεις αυτή η μεγάλη κρίση θα βοηθήσει να ξεκαθαριστεί ποιο μοντέλο είναι περισσότερο αξιόπιστο: το συντηρητικό ευρωπαϊκό ή το δυναμικό αμερικανικό.

βοιωτός είπε...

Νάξιε, αυτά έχει ο ελεύθερος διάλογος.
Καλημέρα.

Ανώνυμος είπε...

Βοιωτέ,

Θα παρακαλούσα να υποδείξεις σε ποια σημεία του σχολίου μου διακρίνεις "αντιαμερικανισμό" - εκτός αν θεωρείται "αντιαμερικανισμός" να εκφράζεις απαισιοδοξία για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας. Υπό αυτό το πρίσμα "αντιαμερικανοί" είναι τόσο ο Ντομινίκ Στρως-Καν (θα διάβασες τις δηλώσεις του υποθέτω) όσο και ο πολύς Άλαν Γκρήνσπαν βεβαίως (τον οποίο και επικαλείσαι).

Πουθενά στο σχόλιό μου δεν αναφέρθηκα σε "οικονομική πολιτική" που τα τελευταία 20 χρόνια άλλωστε δεν διαφέρει στις δυο όχθες του Ατλαντικού. Αναφέρθηκα μόνο στις πραγματικές δομικές διαφορές της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας που, κατά τη γνώμη μου, καθιστούν την ευρωπαϊκή οικονομία λιγότερο ευπαθή (όχι όμως άτρωτη) στη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.

Αλήθεια, έναντι ποιου ακριβώς "εχθρού" εγγυώνται οι ΗΠΑ την ευρωπαϊκή ασφάλεια τα τελευταία 20 χρόνια;

Ανώνυμος είπε...

"Τεχνολογικά παρωχημένη" η ολοκαίνουργια αγορά των sub-prime, αναρωτιέμαι τι είναι "τεχνολογική πρωτοπορία", μήπως οι κρατικοποιήσεις χρεοκοπημένων πιστωτικών ιδρυμάτων;

βοιωτός είπε...

Η ώρα της κρίσης έφτασε, μέτοικε. Θα δούμε αν ο ευρωπαϊκός καταναλωτισμός αντέχει ή οι μεγαλοσχήμονες κάνουν δηλώσεις παρηγοριάς στο άρρωστο.


Η κρίση του 29 συνέτριψε τις ευρωπαϊκές οικονομίες (μεταξύ των οποίων και την ελληνική) χωρίς φυσικά να φεισθεί της αμερικανικής.
Νομίζω ότι και τώρα θα γίνει το ίδιο.

Για τα ζητήματα ασφάλειας να σημειώσω ότι η Αμερική μπορεί να εξάγει την κρίση με ένα ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Τότε τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα για την Ευρώπη...

Τέλος, οι ΗΠΑ προστάτευσαν επιτυχώς την Ευρώπη από το ανατολικό μπλοκ (όχι μπλογκ :-))κράτησαν και κρατούν ανοιχτούς τους δρόμους του πετρελαίου. Φαντάζεσαι πόσο θα έκανε το πετρέλαιο χωρίς τους ανά τη γη αμερικανικούς στόλους να υπενθυμίζουν (και πολλές φορές να βομβαρδίζουν) στους κατόχους των πετρελαιοπηγών ότι τα κέρδη των υπερδιαχειριστών στη Δύση πρέπει να αυξανονται κάθε χρόνο και η κατανάλωση των πολιτών πρέπει να αυξηθεί ώστε να κάθονται ήσυχοι/απαθείς.

Λες έναντι ποιου εχθρού εγγυώνται οι ΗΠΑ την ασφάλεια της Ευρώπης σαν να μην γνωρίζεις ότι η Αμερική προστατεύει κυρίως τους Ευρωπαίους από τους Ευρωπαίους.

Σκέψου μια Γερμανία ή μια Δανία΄η μια Νορβηγία χωρίς ή με ελάχιστες στρατιωτικές δαπάνες επί 60 έτη.

Ανώνυμος είπε...

για σταθείτε ρε παιδιά. εγώ που δεν τα καταλαβαίνω τα οικονομικά
όποια βιβλιογραφία και αν ανοίξω πέστε μου αυτά τα λίγα λεφτουδάκια που έχω στην τράπεζα να τα πάρω ή να τα αφήσω.
δεν θέλω να θυσιαστώ για ένα αναξιόπιστο κράτος διότι ποτέ του αυτό το κράτος δεν θυσιάστηκε για εμένα.
εσείς βοιωτέ και μέτοικε θέλετε να θυσιαστείτε προκειμένου να γίνει το νοικοκύρεμα που λέγαμε;
όσο για τα λοιπά μας πείσατε οτι γνωρίζετε οικονομική ανάλυση μόνο που δεν ελέγχετε την κατάσταση διότι αν είχατε καταθέσεις στην αμερικάνικη τράπεζα που έκλεισε θα τα χάνατε. Ή μήπως κάνω λάθος;
ο 1ος ανωνυμος

βοιωτός είπε...

Ανώνυμε όταν λες λίγα λεφτουδάκια; Πόσα; Αν θέλεις στείλε μου ημέηλ να σου γράψω μια μικρή προσωπική ανάλυση.

Ανώνυμος είπε...

Πρώτε Ανώνυμε (ένα ψευδώνυμο ποτέ δεν έβλαψε κανέναν) αν έχεις "λίγα λεφτουδάκια" είτε τ' αφήσεις στην τράπεζα είτε τα πάρεις λίγη διαφορά κάνει! Επίσης, κανείς δεν ζήτησε τη γνώμη σου αν θέλις να θυσιαστείς ή όχι, αυτό θα γίνει είτε σ' αρέσει είτε όχι - και το ίδιο ισχύει για όλους μας φυσικά! Να είσαι πάντως σίγουρος πως αν είχαμε την πολυτέλεια τα χρήματά μας να τα διαχειρίζεται η Lehman Brothers θα μας ενοχλούσε βέβαια που έπεσε έξω αλλά δεν θα σκάγαμε κιόλας!!!