To Στρατηγικό Βάθος: με τον Χρήστο Γιανναρά στη Σύγχρονη Εκφραση

Για μια ακόμη φορά η αίθουσα του βιβλιοπωλείου Σύγχρονη Εκφραση στη Λιβαδειά αποδείχθηκε πολύ μικρή για να στεγάσει όλους εκείνους που ήθελαν να παρακολουθήσουν την πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου "Στρατηγικό βάθος" του Αχμέτ Νταβούτογλου. Το πλήθος των Λιβαδειτών που προσήλθε για να ακούσει τον κ. Γιανναρά και τους άλλους εκλεκτούς επιστήμονες ήταν τεράστιο και αρκετοί δεν κατόρθωσαν να παρακολουθήσουν την εκδήλωση λόγω πολυκοσμίας.

Η παρουσία του καθηγητού κ. Χρήστου Γιανναρά είναι γεγονός ότι λειτούργησε για μια ακόμη φορά ως μαγνήτης για το βιβλιόφιλο κοινό της Λιβαδειάς. Ομως ήταν εξίσου εμφανές και το διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού για τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, τα οποία ως "ανήκοντα στην καρδιά της εξουσίας" μένουν συνήθως εκτός βεληνεκούς της τηλεοπτικής μας δημοκρατίας.

Ο κ. Χρήστος Γιανναράς συντόνισε με την ειδική εκείνη δική του ευγένεια την παρουσίαση των απόψεων για την νέα τουρκική εξωτερική πολιτική του Αχμέτ Νταβούτογλου, του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας δηλαδή.

Για το βιβλίο μίλησαν οι διεθνολόγοι-πολιτικοί επιστήμονες Γιώργος Αντωνιάδης και Δημήτρης Φάρος και ο διαχειριστής  της ιστοσελίδας Φοιτητικό Αντίφωνο κ. Σωτήρης Μητραλέξης. Δεν θα γράψω τις εισηγήσεις τους καθώς μπορείτε να τις παρακολουθήσετε ολόκληρες παρακάτω.

Ακολούθησε συζήτηση με πολλές ερωτήσεις, διαφορετικές προσεγγίσεις και ειλικρινείς απορίες από το κοινό που έδειξε καταρτισμένο αλλά και ανήσυχο για τις εξελίξεις στην Ελλάδα και στη Νοτιανατολική Ευρώπη.

Το "Στρατηγικό Βάθος" αποτελεί ένα πλήρες σχέδιο για την ολόπλευρη ανασυγκρότηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, καθηγητής πανεπιστημίου και υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, επιχειρεί να υπερβεί τον κεμαλισμό και τις διάφορες νεο-κεμαλικές εκφάνσεις της τουρκικής διπλωματικής σχολής προκρίνοντας ως κύμα ανόδου της κρατικής ισχύος τον νεο-οθωμανισμό. Η επιστροφή στις θετικές πλευρές της οθωμανικής αυτοκρατορίας με στόχο την εδαφική, οικονομική και πολιτιστική επέκταση σε περιοχές που άλλοτε αυτή ήλεγχε δεν φαίνεται κακή ιδέα ειδικότερα όταν όπως στην περίπτωση Νταβούτογλου συνδυάζεται έξυπνα με μια -έστω- εργαλειακή θεώρηση της ισλαμικής θρησκείας ως ενοποιητικού παράγοντα στο εσωτερικό και ως "κλειδιού-πασπαρτού" στο εξωτερικό με τις στρατηγικές ή όχι μουσουλμανικές μειονότητες.

Εχουν πολλοί γράψει, κρίνει και επί το πλείστον επαινέσει το Στρατηγικό Βάθος στην Ελλάδα καθώς περιγράφει εναργώς μια στρατηγική, υψηλή και υψηλόφρονα, που φιλοδοξεί να καταστήσει την Τουρκία "κάτι περισσότερο από περιφερειακή δύναμη".

Ο τρόπος που είναι γραμμένο το βιβλίο βέβαια ιδιάζει σε μανιφέστο και όχι σε επιστημονικό σύγγραμμα. Το γεγονός ασφαλώς δεν διέλαθε την προσοχή των Ελλήνων μελετητών. Πολύ περισσότερο του ίδιου του Νταβούτογλου ο οποίος και οξυδερκής διεθνολόγος είναι και εξαιρετικός χειριστής της γλώσσας. Ομως η οραματική γραφή, το προφητικό ύφος εξυπηρετεί συγκεκριμένους στόχους: φοβίζει τους αντιπάλους, δημιουργεί σύγχυση στους αναλυτές, προλαμβάνει κινδύνους λάθους στην πρόβλεψη γεγονότων ή πολιτικών, παράλληλα δε καθίσταται περισσότερο εύληπτο στο πλατύ κοινό της γείτονος.

Απουσιάζει η καθαρή εικόνα του "εχθρού" που είναι βασική για τέτοιου είδους πονήματα, αν και πίσω από τις λέξεις αχνοφαίνεται ένας συστημικός αντιαμερικανισμός -μέτρο μεγαλομανίας ή υψηλής στοχοθεσίας; .

Γενικά δεν είναι τόσο ανησυχητικό το "Στρατηγικό Βάθος". Στην πραγματικότητα η ελλαδική ανεπάρκεια μεγαλοποιεί κι εδώ τις διαστάσεις του ενδιαφέροντος οπωσδήποτε εγχειρήματος του Αχμέτ Νταβούτογλου να επαναπροσδιορίσει, να επανακαθορίσει την τουρκική εξωτερική πολιτική πέραν και πάνω από τον Κεμάλ, γεγονός αναμενόμενο μετά από 90 χρόνια πλήρους κυριαρχίας του κεμαλισμού. Αναμενόμενη επίσης και η στροφή στο οθωμανικό αυτοκρατορικό παρελθόν καλό ή κακό,  το οποίο είναι άλλωστε και το μόνο που διαθέτει η πληθυσμιακά, οικονομικά και στρατιωτικά διαρκώς ισχυροποιούμενη και φιλόδοξη αλλά βαθιά κατακερματισμένη και με προβλήματα συνοχής Τουρκία. Η πολιτική πλατφόρμα που προτείνει ο Νταβούτογλου έχει αποδώσει ορισμένα αποτελέσματα, έχει αστοχήσει σε άλλα. Στο κύριο μέρος μένει να κριθεί και φυσικά η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από τα κενά, από τα παράθυρα ευκαιρίας,  που θα αφήσουν οι άλλοι δρώντες στην περιοχή -μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.

Στη συζήτηση διατυπώθηκε από πολλούς η αίτηση για ένα Ελληνα Νταβούτογλου ή για να το θέσουμε με τον συνήθη τρόπο το ερώτημα γιατί η Ελλάδα δεν εκπονεί εθνική στρατηγική και συνεχώς βρίσκεται πίσω από την τουρκική εξωτερική πολιτική.

Η απάντηση είναι σκληρή. Ομως από τη στιγμή που η Ελλάδα αποδέχθηκε ότι δεν διεκδικεί τίποτε, ότι απλώς προασπίζει τα κεκτημένα δεν είναι δυνατόν να έχει εθνική στρατηγική: η εξωτερική της πολιτική δεν μπορεί παρά να εξαντλείται σε διαχείριση -αξιοπρεπή ή δυναμική ή αποτρεπτική ή ενδοτική κ.λπ. αλλά πάντως διαχείριση. Η εθνική στρατηγική προϋποθέτει στόχους και φιλοδοξίες που δεν υπάρχουν ούτε ως όραμα ούτε -πολύ λιγότερο- ως δυνατότητα στις ελληνικές ελίτ.

Από την άποψη αυτή είναι χρήσιμη η συζητήση για το "Στρατηγικό Βάθος" όμως είναι κάπως παράλογος ο φόβος γύρω από τη σαφή τοποθέτηση του Νταβούτογλου για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Κι αν πρόκειται να βρεθούμε μπροστά σε εθνικές υποχωρήσεις ή και ήττες αυτό δεν πρόκειται συμβεί επειδή ο Αχμέτ Νταβούτογλου έθεσε με ωμό και απολύτως ορθό -γεωπολιτικά και από την πλευρά του- τρόπο την στρατηγική με βάση την οποία η Τουρκία θα επιχειρήσει να κυριαρχήσει στην Ανατολική Μεσόγειο. Αλλά από τις δικές μας κοντόφθαλμες ηγεσίες και τις ηττοπαθείς ελίτ που κυβερνούν πολλά χρόνια τον τόπο... 

Μετά την εκδήλωση ακολούθησε δείπνο σε ταβέρνα της πόλης (φωτό) όπου τα παραδοσιακά ρουμελιώτικα εδέσματα συνδυάστηκαν με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέχεια της συζήτησης, διανθισμένη ασφαλώς και με μερικά πικάντικα παρασκήνια... Ο κ. Χρήστος Γιανναράς απεδείχθη εξαιρετικός συνδαιτυμών, πολυμαθέστατος, αλλά και υπομονετικός και αναλυτικός, ευπροσήγορος και ευγενής. Να σημειώσω επίσης ότι την προηγούμενη Τρίτη ο κ. Σωτήρης Μητραλέξης, φιλόλογος και διαχειριστής της ιστοσελίδας Φοιτητικό Αντίφωνο, παρουσιάστηκε στον Ε.Σ. Η viotia του εύχεται καλή θητεία...

Δείτε όλη τη συζήτηση και μερικές φωτογραφίες από την εκδήλωση τις οποίες είχε την καλοσύνη να μας αποστείλει ο κ. Νίκος Λαμπρόπουλος, η ψυχή της Σύχγρονης Εκφρασης και των εκδηλώσεων που επί 20 χρόνια γεμίζουν τα χειμωνιάτικα βράδια της Λιβαδειάς...

Δείτε επίσης κι εδώ http://www.sigxroniekfrasi.blogspot.com/2010/11/blog-post_16.html


15112010 203856 from Foit Antifono on Vimeo.

15112010 205644 from Foit Antifono on Vimeo.


15112010 211730 from Foit Antifono on Vimeo.

15112010 222528 from Foit Antifono on Vimeo.

Στρατηγικό Βάθος στη Λιβαδειά

Κανονικά η εκδήλωση με τον Γιανναρά

Οπως μας πληροφορούν από το βιβλιοπωλείο Σύγχρονη Εκφραση, κανονικά θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου "Η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα σήμερα" από τον συγγραφέα του καθηγητή κ. Χρήστο Γιανναρά στις 20:15, όπως δηλαδή είχε προγραμματιστεί. Η viotia θα είναι ασφαλώς εκεί. Δείτε λεπτομέρειες. Ο ενδιαφέρων κ. Χρήστος Γιανναράς στη Λιβαδειά

Ο ενδιαφέρων κ. Χρήστος Γιανναράς στη Λιβαδειά

Την αξία του καθηγητού Φιλοσοφίας κ. Χρήστου Γιανναρά για τη σύγχρονη ελληνική σκέψη δεν την γνωρίζω αρκετά λόγω της μονότροπης μόρφωσης της γενιάς μου που μας απέτρεψε ως περιβάλλον από την εξερεύνηση πολλών θησαυρών της παλαιότερης αλλά και της σύγχρονης ελληνικής γραμματείας.
Αναγκαστικά η επαφή μου με τον κ. Γιανναρά και τις ιδέες του περιορίζεται στις εμφανίσεις του στην τηλεόραση, στις επιφυλλίδες του στις μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες και στη μελέτη μερικών από τα πολλά βιβλία που έχει συγγράψει.
Από την άλλη πλευρά δεν χρειάζεται ιδιαίτερη γνώση ή ευφυΐα για να αντιληφθεί κανείς από την πρώτη στιγμή ότι ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς είναι ένας οξύνους φιλόσοφος με λόγο αιχμηρό, καίριο και αντιεμπορικό, κόντρα στη σύμβαση της μεταπολίτευσης και της αφασικής ομοφωνίας
Αυτό το τελευταίο είναι ένα χαρακτηριστικό που εκτιμώ στους πνευματικούς ανθρώπους: να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα -«κόντρα στον καιρό σου» όπως ήθελε ο μεγάλος Κρητικός- είναι σε πολλές περιπτώσεις εκτός από αποδοτικό ψυχικά και καθήκον πολιτικό και κοινωνικό, εκπορευόμενο από βαθύτατη αγάπη και πίστη στα υψηλά ιδανικά και στη δυνατότητα του ανθρώπου να τα πραγματώσει ή τουλάχιστον ενσυνείδητα να το επιχειρήσει.

Χρειάζεται φιλοσοφική κατάρτιση και μια βαθιά γνώση των επιστημών του ανθρώπου, αλλά κυρίως αστραποβόλα σκέψη και ακόμη περισσότερο –μια συγκεκαλυμμένη αισιοδοξία για την ίδια την ανθρώπινη φύση- για να περιγράψεις ακριβώς και λιτά την πραγματική κακοδαιμονία στην οποία καταδικάζει την Ελλάδα η ενδημική αναξιοκρατία και η από εκείνη τρεφόμενη καταθλιπτική υπανάπτυξη:

''Αναξιοκρατία και υπανάπτυξη συνιστούν φαύλο κύκλο: αναπαράγουν η μία την
άλλη. Και οι επιπτώσεις δεν μετρώνται μόνο με δείχτες παραγωγικότητας, δυσλειτουργίας των θεσμών,
αποσύνθεσης της κοινωνικής συνοχής, άμβλυνσης της ιστορικής αυτοσυνειδησίας και της πολιτιστικής ταυτότητας.
Η πιο χειροπιαστή συνέπεια του φαύλου κύκλου είναι
ο βασανισμός των ανθρώπων:
όλων των ανθρώπων, ακόμα και των περισσότερο
ευνοημένων της ανακυκλούμενης φαυλότητας. Σε συνθήκες παρακμής και αναξιοκρατίας όλοι βασανίζονται, όλοι στερούνται την εξορισμένη ποιότητα, μοιάζει σχεδόν ουτοπικό να χαίρεται τη ζωή του ο άνθρωπος''

Χρήστος Γιανναράς

Μαχόμενη Ανελπιστία

Εν μέσω «υλιστικών» αναλύσεων περί βολεμένων εναντίον των άλλων, θεωριών της κατανάλωσης και των διαφημιστικών επιθυμιών και των λοιπών αγοραίων αναλυτικών εργαλείων της εποχής ο Γιανναράς προτάσσει την εξορισμένη ποιότητα, την έλλειψη της χαράς της ζωής από όλους –και από εκείνους που μοιάζουν ευνοημένοι μέσα στο βάρβαρο νεοελληνικό πολιτικοκοινωνικό σύστημα. Και αγγίζει την ουσία του πολιτικού προβλήματος της χώρας, της χώρας που καταρρέει όχι από την εξέγερση των εκτός συστήματος αλλά από την απουσία νοήματος στις ζωές «των περισσότερο ευνοημένων της ανακυκλούμενης φαυλότητας».

Ασφαλώς η άρνηση (με τις περγαμηνές του θα ήταν πολύ εύκολο να οργανώσει δική του ομάδα, "κινητήρα προώθησης" στο καθηγητικό κατεστημένο) του Γιανναρά να συμμετάσχει ως μέλος στη χορωδία των διανοουμένων που καθορίζουν (ή να πω λυμαίνονται;) τον κυρίαρχο λόγο στην Ελλάδα δεν του επέτρεψε να εισέλθει στις παρέες που ρυθμίζουν κατά καιρούς τα της εκπαίδευσης στη χώρα. Από μια άποψη καλύτερα, αν κρίνουμε από το ότι άλλοι ευέλπιδες διανοούμενοι -και μάλιστα από το Πάντειο Πανεπιστήμιο στο οποίο ομότιμος καθηγητής είναι ο Γιανναράς- παρασυρόμενοι(;) από την γενικευμένη στη χώρα περιρρέουσα διαφθορά οδηγήθηκαν τελικά στο ευαγές ίδρυμα του Κορυδαλλού.

Ούτε σε κόμμα στεγάστηκε από όσο γνωρίζω ο κ. Χρήστος Γιανναράς κι αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό που εκτιμώ στους πνευματικούς ανθρώπους. Δεν σημαίνει τούτο ότι ο κ. Γιανναράς δεν έχει πολιτικές θέσεις: έχει και μάλιστα σκληρές, επιθετικές, κριτικές και σε πολλές περιπτώσεις αντιδημοφιλείς τις οποίες κοινωνεί συχνότατα μέσω των παρεμβάσεών του και των επιφυλλίδων του σε μεγάλες εφημερίδες των Αθηνών. Όμως η αποχή από τα κόμματα για μένα σημαίνει απόσταση από την εξουσία και ως εκ τούτου καθαρή ματιά στην κρίση, κοφτή διατύπωση στην πρόταση διεξόδου, δίκαιος λόγος στον καταλογισμό ευθυνών. Ειδικά δε στην περίπτωση της Ελλάδας η μη ένταξη στα κόμματα της μεταπολίτευσης υποδεικνύει και λιγότερες, πολύ λιγότερες προσωπικές ευθύνες για την κατάντια της χώρας.
Ο Χρήστος Γιανναράς ούτε με την ελληνική εκκλησία βρίσκεται σε αγαστή σύμπνοια παρότι η Ορθοδοξία διαποτίζει ολόκληρο το έργο του. Η βασική του θέση ότι ο «άνθρωπος ζει αυθεντικά, υπάρχει ως πρόσωπο, μονάχα εν σχέσει και μάλιστα σε σχέση αγαπητική» και ότι εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να «εξίσταται» είναι ο έρως, η επίταση της αγάπης, θεωρήθηκε από κύκλους της ελληνικής εκκλησίας ως αναβίωση του "νικολαϊτισμού", μιας αίρεσης που κήρυττε τη σεξουαλική ελευθεριότητα και του ασκήθηκε δριμεία κριτική.

Ενα τρίτο χαρακτηριστικό που εκτιμώ στον Γιανναρά είναι ότι ο λόγος του προκαλεί με την καλή έννοια, ότι ταράσσει συνειδήσεις και τις υποχρεώνει να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν μαζί του. Δεν υπηρετεί το αυτονόητο, δεν φθέγγεται το τεριμμένο και το συναινετικό προ πολλού χρεωκοπημένο. Ακόμη και στις πολλές φορές υπερβολικές διατυπώσεις του κρύβεται γνήσια αγωνία και πραγμάτωση του ρόλου του διανοούμενου ίσως μιας άλλης εποχής, που αντί να χαϊδεύει το πόπολο προωθώντας τα συντεχνιακά του συμφέροντα το κεντρίζει, το θέτει προ των ευθυνών του.

Η προσφορά του Γιανναρά στη σύγχρονη ελληνική πνευματική πραγματικότητα είναι σημαντική: επανέφερε τα πατερικά κείμενα στην πρώτη γραμμή, εγκαινίασε και συστηματικά υπηρετεί τον διάλογο της Ορθοδοξίας με τους σύγχρονους ιδεολογικούς προβληματισμούς. Πρώτος μεταξύ άλλων επαναφέρουν την απαξιωμένη Θεολογία στην αγορά των ιδεών και ανανοηματοδοτεί την Ορθοδοξία ως τρόπο και πρόταση ζωής ή μάλλον ύπαρξης. Ακόμη και η συνεχής καταφορά του Γιανναρά κατά της Δύσης, που έχει θεολογικό υπόβαθρο –την αντίθεσή του στον «μονισμό του υποκειμένου» του Θωμά του Ακινάτη χρήσιμη αποδεικνύεται: εξισορροπεί την δουλική εσπεριολαγνεία των πλείστων Ελλήνων διανοούμενων, υπενθυμίζοντας (όχι πολύ διακριτικά) πως όσοι Ελληνες διακρίθηκαν στον παγκόσμιο στίβο των τεχνών και των επιστημών δεν το επέτυχαν «παρότι παρέμειναν Ελληνες αλλά ακριβώς διότι παρέμειναν Ελληνες».

Αφού διευκρινίσω ότι έγραψα αυτό το σημείωμα για τον Χρήστο Γιανναρά «όπως τον φαντάζομαι ή ακριβέστερα όπως θα ήθελα να είναι» οπότε ενδεχομένως να περιέχει λάθη, να υπενθυμίσω ότι θα βρίσκεται στη Λιβαδειά τη Δευτέρα 26 Ιανουαρίου για να παρουσιάσει το βιβλίο του "Η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα σήμερα".
Δείτε εδώ.
Ο Χρήστος Γιανναράς στη Λιβαδειά