Το νέο βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου

Εχθρολαγνεία, ο «Άλλος» και εμείς

Με αφορμή το νέο βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου: Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες
«Το Παρόν» www.paron.gr 6.3.2011. σελ. 23.
Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος,
Kαθηγητής Διεθνών Σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, www.ifestosedu.gr

Ολοκληρώνοντας το διάβασμα του νέου και ίσως πιο σημαντικού βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου, Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες (Εκδόσεις Ποιότητα, Μάρτιος 2011), διερωτήθηκα γιατί κάποιοι αντί ανορθολογικής εχθρολαγνείας δεν προσπαθούν ορθολογιστικά να καταλάβουν τον «Άλλο». Δεν περιγράφει μόνο την θεοκεντρική Ισλαμική Κοσμοθεωρία. Την συγκρίνει και την υπερθέτει στην Δυτική Κοσμοθεωρία. Είναι μια γνήσια ανάλυση των νοηματικών θεμελίων του ύστερου νέο-Οθωμανισμού. Αν λοιπόν κανείς θέλει να ξέρει τον «Άλλο» ας διαβάσει το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε συνδυαστικά με το Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας (Εκδόσεις Ποιότητα, Ιούνιος 2010). Θα μάθει τον «Άλλο» σχεδόν απόλυτα. Πριν αγαπήσουμε, πριν παντρευτούμε ή και πριν υποταχθούμε στον φαντασιακά θεοποιημένο «Άλλο», καλό είναι να τον ξέρουμε.

Η τουρκολαγνεία των δύο τελευταίων δεκαετιών δεν έχει λογική πολιτική βάση και οι προεκτάσεις για τα συμφέροντά μας, την ελευθερία μας και την ευημερία μας είναι βαθύτατες. Θα βλάψει και την ίδια την τουρκική κοινωνία αν οι συγκαιρινοί ισλαμιστές νεότουρκοι πάρουν λανθασμένα ελληνικά μηνύματα. Θα υποτιμήσουν την ελληνική κοινωνία και θα νομίσουν πως μπορούν ανέξοδα να βλάψουν τα ζωτικά συμφέροντα της Ελλάδας και άλλων κρατών. Και θα είναι μεγάλο λάθος, ενδεχομένως και η καταστροφή τους.

Δεν αποκλείω τα σύνδρομα εχθρολαγνείας μεμονωμένων ατόμων, σε συνδυασμό με την συντρέχουσα οικονομική και πολιτική κρίση, να τρέφουν μια κάποια κοινωνική τάση. Σύνδρομα εχθρολαγνείας, όμως, σε ατομικό επίπεδο δεν μπορεί παρά να οφείλονται σε προσωπικά τραύματα. Μπορεί επίσης να οφείλονται σε στοχαστικά ελλείμματα ή και σε μια συνήθη ψυχική αδυναμία. Ως γνωστό, οι ασθενείς ψυχές στην ιστορία πάντα ήταν ευάλωτες. Και μηδίζουν. Γενικότερα, η ιστορική εμπειρία διδάσκει ότι η προσχώρηση στην λογική του εχθρού ενίοτε οφείλεται σε αδυναμίες κάθε άλλου είδους. Ενδέχεται να κρύβουν παιδικές πληγές και καταπιέσεις. Ψυχικές αδυναμίες κάνουν μια αξιοθρήνητη ύπαρξη, επιπλέον, να επιχειρεί ως φελλός να επιπλεύσει. Αντισταθμίζοντας τις αδυναμίες του μπορεί να γίνει θρασύς, επιθετικός και αυτιστικός. Γιατί αυτισμός είναι και η εχθρολαγνεία. Και στο πολιτικό πεδίο, ιδιαίτερα το διεθνές και διεθνικό, πολλοί είναι που παραμονεύουν να εκμεταλλευτούν ψυχικές αδυναμίες και αυτιστικά σύνδρομα.

Μια αδύναμη ψυχή, πάντως, αν αποκτήσει πολιτική και επικοινωνιακή ισχύ μπορεί να γίνει επικίνδυνη για τις ενδοκρατικές και διακρατικές σχέσεις. Είναι πηγή πολιτικού ανορθολογισμού. Το κοινωνικοπολιτικό σώμα, όμως, σε τίποτα δεν φταίει αν κάποιος ή κάποιοι δεν πιστεύουν στην δική τους ύπαρξη. Σε τίποτα δεν φταίνε οι πολλοί αν ο ένας ή ο άλλος τρέφει ενδεχομένως κάποια ψυχοτικομαζοχιστικά σύνδρομα και εάν για κάποιους ενδόμυχους, μυστήριους και ανεξιχνίαστους λόγους κρυμμένους μέσα στην άβυσσο της ατομικής ανθρώπινης ετερότητας κανείς είναι παθιασμένος με τον εχθρό του. Τι φταίνε όλοι οι υπόλοιποι που δεν θέλουν καταστολή της ετερότητάς τους, δηλαδή της ελευθερίας τους! Τι φταίνε αυτοί που θέλουν να έχουν τα αγαθά τους, τους πλουτοπαραγωγικούς τους πόρους, την ακεραιότητα της κυριαρχικής επικράτειάς τους και μια ελεύθερη πατρίδα για το μέλλον των παιδιών τους.


Σωστό είναι να τονίσουμε και να ξεκαθαρίσουμε πως αφετηρία κάθε σοβαρής συζήτησης είναι πως για κάθε κοινωνική οντότητα, εξ αντικειμένου, ελευθερία σημαίνει Εθνική Ανεξαρτησία. Η Εθνική Ανεξαρτησία είναι η Υψηλή κοσμοθεωρητική παραδοχή για την οποία τα μέλη των κοινωνικών οντοτήτων που τους αξίζει να είναι ελεύθερα τρέφουν πίστη και νομιμοφροσύνη. Την στηρίζουν ασυμβίβαστα και αδιατάραχτα και αν χρειαστεί πεθαίνουν για αυτή. Ή μήπως υπάρχει αντίρρηση γι’ αυτό! Μήπως δηλαδή υπήρξε ποτέ στην ιστορία ή μήπως θα υπάρξει στο μέλλον στιγμή που η ελευθερία μιας κοινωνικής οντότητας δεν θα είναι συνάρτηση της ικανότητας και της ετοιμότητας των μελών να αντικρούσουν όσους την επιβουλεύονται!

Πολλοί συνάδελφοί μου θα συμφωνήσουν πως η ψυχιατρική ως κοινωνική «επιστήμη» (που δήθεν «αναγάγει» τις φροϋδικές αρχές στο κοινωνικό επίπεδο) μάλλον τσαρλατανιά είναι. Έρχεται μια στιγμή, όμως, μετά από την οποία μια κοινωνία διολισθαίνει στο τέλμα. Είναι εκείνη η νοερή στιγμή όταν πλέον η εχθρολαγνεία δεν είναι ατομικό σύνδρομο αλλά και κοινωνικό φαινόμενο. Οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι μια εχθρολαγνεία όταν μολύνει πολλά μέλη μιας κοινωνικής οντότητας αυτό οφείλεται σε μαζικό αίσθημα αδυναμίας, κοινωνικοπολιτική παρακμή, πνευματική παρακμή, ηθική παρακμή και καλλιεργημένο φόβο. Ότι επίσης τέτοια φαινόμενα είναι εφήμερα και επικίνδυνα ακόμη και για τον αντίπαλο που θα υποτιμήσει το πώς αντιδρούν τα μέλη μιας κοινωνικής οντότητας όταν στο πεδίο των ζωτικών εθνικών συμφερόντων κόκκινες γραμμές παραβιάζονται.

Αυτό που λέω, βασικά, είναι ότι η εχθρολαγνεία όταν κατακυριεύει πολλά μέλη μιας κοινωνίας δεν μπορεί να είναι ψυχιατρικό φαινόμενο αλλά μόνο πολιτικό. Μόνο πολιτικά μπορεί να είναι τα αίτια. Οφείλεται στην πνευματική, επιστημονική και ηθική παρακμή που κάνει πολλούς πολίτες να αισθάνονται αδύναμοι, ανυπεράσπιστοι και φοβισμένοι και να αναζητούν έτσι διέξοδο στον κατευνασμό. Αυτά όμως είναι επίπλαστα, εφήμερα και επικίνδυνα. Είναι κατηφόρισμα στο τέλμα για όλους.

Μια υγιής κοινωνία απέναντι σε κράτη που επιβουλεύονται τα συμφέροντά της ούτε λαγνεία τρέφει ούτε και έχθρα. Αμφότερες οι αντιλήψεις στις διεθνείς σχέσεις είναι ερασιτεχνικές. Ορθολογισμός σημαίνει να έχεις γνώση του απειλούντος, να καλλιεργείς τον ορθολογισμό του με αποτρεπτικές στάσεις και να του κάνεις σαφές ότι επιζητούμενο είναι ειρήνη και σταθερότητα. Κόκκινη γραμμή για κάτι τέτοιο, όμως, είναι ο απόλυτος σεβασμός της διεθνούς νομιμότητας. Ήδη, αποδείχθηκε ότι το «βιβλιογραφικό φαινόμενο Νταβούτογλου» είναι πολλαπλά ωφέλιμο. Ίσως μάλιστα βοηθήσει και την Τουρκία να μην κάνει λάθος: Εάν υποτιμήσει τις αντιδράσεις των μελών της ελληνικής κοινωνίας και δοκιμάσει να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες μας για να κάνει πλιάτσικο θα πάθει μεγάλες ζημιές.

Στην στρατηγική ανάλυση η ακριβής, πρωτογενής και αυθεντική γνώση των άλλων κρατών είναι προϋπόθεση ειρήνης και σταθερότητας. Στην προκείμενη περίπτωση των βιβλίων του Αχμέτ Νταβούτογλου, πέραν της περιγραφής της ισλαμικής κοσμοθεωρίας, η εκδίπλωση των τουρκικών θέσεων και των βαθύτερων σκέψεων της ισλαμικής ηγεσίας των νεοτούρκων συντείνει στον διακρατικό ορθολογισμό:

Πρώτον, όσοι θέλουν να γνωρίσουν τον «Άλλο» τους λύνει το πρόβλημα. Θα τον μάθουν όχι μέσα από ερωτικές τηλεοπτικές εκπομπές ή ανεκδοτολογικές ιστοριογραφικές αφηγήσεις ιδεολογικά προκατειλημμένες αλλά πρωτογενώς, αυθεντικά και με πολιτικά συναφή τρόπο.
Δεύτερον, η σκέψη ενός κατά τα άλλα αυθεντικού συγγραφέα αναιρεί ψεύδη, αμάθεια, παραπληροφόρηση και τον συνήθη επιστημονικοφανή χαβαλέ. Έτσι μόνο θα κατανοήσουμε τον «Άλλο»: Με όρους αληθείας και απαλλαγμένοι από προπαγάνδες, φαντασίες και παιδικά σύνδρομα εχθρολαγνείας.

Στο βιβλίο Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες κανείς θα δει ότι ο Νταβούτογλου μπορεί να κάνει, κατά την εκτίμησή μου, μερικά επιστημονικά άλματα και σφάλματα –που υποθέτω θα ελεγχθούν από τους ακριβοπληρωμένους «πολιτικούς επιστήμονές» μας τους θεολόγους και τους φιλόσοφους– αλλά η πνευματική και κοσμοθεωρητική συγκρότησή του δεν αμφισβητείται: Είναι ρητά θεοκεντρική και αντί-δυτική. Αυτό το γεγονός θα πρέπει να το ξέρουμε καλά γιατί στην συνέχεια αποτέλεσε το όχημα της ύστερης εκδοχής του νέο-Οθωμανισμού.

Ξεκαθαρίζω ότι όταν μιλώ για θεοκεντρισμό δεν το λέω ως κατηγορία. Αυτό που ενδιαφέρει ένα αναλυτή της στρατηγικής είναι η ακριβής δομή σκέψης των ηγετών και της συμπεριφοράς των άλλων κρατών. Η σωστή, ακριβής και πρωτογενής γνώση είναι προϋπόθεση ορθολογιστικών διακρατικών σχέσεων. Η σωστή και ορθολογιστική γνώση του «Άλλου», επιπλέον, αποτελεί προϋπόθεση ορθολογιστικής εθνικής στρατηγικής. Για να είμαι τελείως σαφής, παρά τις επιστημονικές και ασφαλώς πολιτικές μου διαφωνίες με τον Νταβούτογλου, έμαθα πολλά από το Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες. Παίρνω πλέον πολύ πιο σοβαρά υπόψη την θεοκεντρική ισλαμική κοσμοθεωρία όπως με σαφήνεια την περιγράφει ο Νταβούτογλου στο Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες.

Αν μη τι άλλο, γιατί αποτελεί εδώ και μια δεκαετία!! την πνευματικοπολιτική δομή των ισλαμιστών νεότουρκων. Κάποια ιδρύματα προπαγάνδιζαν πως είναι διαφορετική ενώ τώρα ξέρουμε την αλήθεια. Τέλος, ας πω με σαφήνεια ότι με εντυπωσίασε ο θεοκεντρισμός όπως τον αποτυπώνει ο Νταβούτογλου. Ούτως ή άλλως, σεβόμαστε την πίστη και τα δόγματα όλων των ανθρώπων και όλων των θρησκειών. Ερμηνευτικά, επιπλέον, σημαίνει πολλά: Περιγράφει και ερμηνεύει τις πνευματικές και κοσμοθεωρητικές ρίζες του νέο-Οθωμανισμού, ερμηνεύει πολλά από όσα συμβαίνουν αυτή την στιγμή στην Μέση Ανατολή, δείχνει τους κινδύνους που διατρέχει η ίδια η Τουρκία και φωτίζει την πίστη 1,5 δισεκατομμυρίων μουσουλμάνων.
Αναρτημένο και στην σελίδα http://www.ifestosedu.gr/109ΝταβούτογλουΚοσμοθεωρίες.htm