Εμίσησαν ή αγαπηθήκαν;

O σπουδαίος Γερμανός ρομαντικός ποιητής Χάινριχ Χάινε (1797-1856) ανδρώθηκε στον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης, μετά την ευρωπαϊκή περιπέτεια του Ναπολέοντα και τη μάχη του Βατερλό, σε μια εποχή κατά την οποία η πολιτική χτυπά δυνατά και χαράσσει τις πρώτες ρωγμές στο οικοδόμημα της ρομαντικής ποίησης που τόσο περίτεχνα είχαν αναγείρει ο Βόλφανγκ Γκέτε και ο Φρίντριχ Σίλερ. Στο δίλημμα που μόνος του ο Χάινε θέτει αν δηλαδή "πρέπει η ποίηση να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα ή να την αποφεύγει;" δημιουργεί τις προϋποθέσεις υπέρβασής του η ίδια η ζωή, όπως εξελίσσεται στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα με την Ιερά Συμμαχία στο πολιτικό προσκήνιο από τη μια και τις εξεγέρσεις που ξεσπούν σε ολόκληρη την Ευρώπη, στο Παρίσι, στη Λειψία και στην Πετρούπολη από την άλλη. Ο ποιητής ακολουθεί, με ενθουσιασμό και μέτρο, τα ιδεολογικά ρεύματα του καιρού του και παρότι είναι οπωσδήποτε ένας σημαντικός ρομαντικός τροβαδούρος ταυτοχρόνως το έργο του τοποθετείται στο μεταίχμιο, στο πέρασμα για τη μεταρομαντική εποχή, την περισσότερο πεζή αλλά και πλέον αληθινή, που είχε ανατείλει στα οδοφράγματα της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Ο Χάινε γράφει απλά, σε παραδοσιακή φόρμα και κινούμενος από γνήσια ρομαντική ενόρμηση αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να συμπυκνώνει στους στίχους του με εξαιρετική ευστοχία και επιτυχία τις αντιφάσεις της εποχής του με λυρικό και ειρωνικό ή μάλλον σαρκαστικό τρόπο .

Επίσης ο Χάινε είναι από τους αγαπημένους ρομαντικούς/μεταρομαντικούς Γερμανούς ποιητές στην Ελλάδα τόσο για την αξία του που είναι αναμφισβήτητα μεγάλη, όσο και επειδή ευτύχησε να έχει ως μεταφραστές σπουδαίους Ελληνες λόγιους και ποιητές. Ο Κώστας Καρυωτάκης αγαπούσε τον Χάινριχ Χάινε και απέδωσε μερικά ποιήματά του στα ελληνικά, επαρκώς ΙΜΗΟ. Ως ατμόσφαιρα, ως γλώσσα και ίσως στο βάθος με κείνη την αδιόρατη ειρωνία που χαρακτηρίζει τα περισσότερα από τα έργα του μεγάλου Γερμανού ποιητή.

Ορίστε ένα χειμωνιάτικο και κάπως επαρχιακό, υπό την έννοια ότι εδώ θα βρεις πολλές τέτοιες ιστορίες, λόγω υποχρεωτικής συνάφειας. Με την καλή έννοια δηλαδή...


SIE LIEBTEN SICH BEIDE
Heinrich Heine
Μετάφραση Κώστας Καρυωτάκης

Αγάπαγαν ο ένας τον άλλονε,
μα δίχως γι' αυτό να μιλήσουν.
Με μίσος αλλάζανε βλέμματα,
κι' από έρωτα θέλαν να σβήσουν.

Εχώρησαν έπειτα, φύγανε,
μες στ' όνειρο μόνο ειδωθήκαν.
Πεθάνανε πια και δεν έμαθαν:
εμίσησαν ή αγαπηθήκαν;