Εδώ Μιλάμε και Γράφουμε Ελληνικά#9. Επικεφαλής στον αγώνα για τη γλώσσα

 

Γράφει ο Δημήτρης Λάμπρου
Δημοσιογράφος/
Εκδότης Περιοδικού ΒΟΙΩΤΙΑ

 

 

 

 

 

Εχω πολλές φορές επισημάνει ότι πέρα από την κοινότοπη πια «κρίση αξιών» που πλήττει την ελληνική κοινωνία στη χώρα υπάρχει συνολική κρίση ηγεσίας, έλλειψη ηγεσίας, σε όλους τους τομείς και σε όλες τις διαδικασίες. Οι θέσεις, οι «καρέκλες», τα κέντρα αποφάσεων έχουν καταληφθεί από μετριότητες, από θρασείς κομματανθρώπους χωρίς ουσιαστικά προσόντα και δίχως ηθικές και πολιτικές αρετές. Αυτό έχει ως συνέπεια όλα τα συμπαρομαρτούντα της μετριοκρατίας και της διαφθοράς και όλα τα τραγικά και τα κωμικά που εκτυλίσσονται τα τελευταία 3 χρόνια στην Ελλάδα. 

Το πολιτικό προσωπικό της χώρας μέσα από μια μακρά διαδικασία που είναι εύκολο να αναλυθεί έχει σαπίσει με ένα καταστροφικό τρόπο: δεν είναι μόνο ανεπαρκείς αλλά και δόλιοι. Δεν είναι μόνο ανωφελείς αλλά και επιζήμιοι. Δεν είναι απλώς ανόητοι αλλά και ανήθικοι. Δεν είναι μόνο άσχετοι αλλά και διεφθαρμένοι. Ολοι αυτοί αποτελούν το πολιτικό σύστημα που τώρα μπροστά στα μάτια μας καταρρέει και επιβεβαιώνουν την άνοιά τους γαντζωμένοι στις καρέκλες τους και προτιμώντας την ολοκληρωτική καταστροφή από την αλλαγή πορείας. Αναδεικνύεται έτσι σε μείζον το ζήτημα της ηγεσίας και η αναζητήση ενός ηγέτη που –όπως βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο- τείνει να αποτελεί τη σπουδαιότερη προϋπόθεση για μια αναστροφή της πορείας προς την άβυσσοπου μας κοιτάζει κι αυτή…


Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ελληνική λέξη για τον ηγέτη: είναι η λέξη επικεφαλής και σημαίνει κατά λέξη αυτός που βρίσκεται εμπρός, στην πρώτη θέση, στην κεφαλή δηλαδή ο ηγούμενος, ο αρχηγός, ο συντονιστής.

Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη:

επικεφαλής [epikefalís] επίρρ.: (ιδ. για πρόσ.) 1. στην πρώτη θέση, στην πρώτη σειρά: ~ στην παρέλαση ήταν οι ανάπηροι πολέμου. Ο πρώην πρωθυπουργός τέθηκε ~ στο ψηφοδέλτιο επικρατείας. || (ως ουσ.) αυτός που είναι πρώτος σε μια σειρά: Ο ~ σ΄ έναν αγώνα δρόμου, αυτός που προηγείται. || (ως επίθ.). 2. σε θέση προϊσταμένου, διοικητή, κυβερνήτη: Ο λοχαγός είναι ~ ενός λόχου, ο υπουργός ενός υπουργείου. || (ως ουσ.) αυτός που διοικεί, που κυβερνά άλλους: Ο ~ του στρατού / του κράτους, αρχηγός, ηγέτης. Ο ~ μιας υπηρεσίας, διευθυντής. Ο ~ μιας στρατιωτικής μονάδας, διοικητής. Aντικαταστάθηκαν οι ~ των τριών όπλων. || (ως επίθ.): Ο ~ αξιωματικός. [λόγ. φρ. επί κεφαλής μτφρ. δ. γαλλ. en tête]

Και αυτή η λέξη χρησιμοποιείται και γράφεται λανθασμένα συχνά στα δημόσια κείμενα. Τελευταία φορά το παρατήρησα σε ανακοίνωση του συνήθως πολύ προσεκτικού Γραφείου Τύπου της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, όπου μια παράγραφος τελείωνε έτσι: «Αξίζει να επισημανθεί ότι με ιδιαίτερα θετικά σχόλια αναφέρθηκαν στην στάση και το έργο των Αντιπεριφερειαρχών και του Προέδρου, οι επικεφαλείς της αντιπολίτευσης».


Οι επικεφαλείς λοιπόν. Είναι λάθος. Το «επικεφαλής» παρότι μοιάζει με τα επιτελής, επιμελής, επισφαλής κ.λπ. όπως είδαμε δεν είναι επίθετο! Είναι επιρρηματική έκφραση, ένας εμπρόθετος προσδιορισμός που για λόγους απλοποίησης έχει γίνει μια λέξη: επί+κεφαλής = επικεφαλής.
Από την άποψη αυτή είναι άκλιτο και δεν υπάρχει "επικεφαλείς". Δηλαδή σε όλα τα γένη και σε όλες τις πτώσεις παραμένει "επικεφαλής": ο επικεφαλής της πορείας, η επικεφαλής του συνδυασμού, οι επικεφαλής των παρατάξεων, βράβευση των επικεφαλής της συνόδου κορυφής, τους επικεφαλής του στρατού κ.λπ..


Ο Μπαμπινιώτης σε άρθρο του στο Βήμα τον Απρίλιο του 1999 υποστηρίζει ότι το επικεφαλής πρέπει να γράφεται με δύο λέξεις ( επί κεφαλής -όπως το επί μέρους κ.λπ.), διατυπώνοντας μια λειτουργική πρόταση που ταυτοχρόνως επιλύει το ορθογραφικό θέμα διότι προφανώς κανείς δεν θα κλίνει το επί κεφαλής.
Σε όλες τις περιπτώσεις δεν κλίνουμε ποτέ το επικεφαλής ούτε κι αν από μια ιδιοτροπία μας το ζητήσει επιτακτικά ο επικεφαλής της ομάδας στην οποία ανήκουμε!