Ενα μικρό αντίο για έναν μεγάλο αποχαιρετισμό

Γράφει ο Βοιωτός

Εφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 75 ετών η Ιωάννα Παπαθωμά, μια από τις πλέον αγαπητές φυσιογνωμίες του διδασκαλικού κόσμου της Λιβαδειάς.

Σήμερα στην εξόδιο ακολουθία που εψάλη στον Αγιο Ρηγίνο ήταν παρούσα ολόκληρη η Λιβαδειά για τον στερνό αποχαιρετισμό σε μια γυναίκα που προσέφερε πολλά στην πόλη.

Είχα την τύχη η πρώτη μου δασκάλα να είναι η «κυρία Ιωάννα». Είναι φυσικό να έχω συνδέσει τη μορφή της και την παρουσία της με τρυφερές αναμνήσεις και ανέμελα χρόνια. Όπως είναι φυσικό να έχω σκεφτεί πολύ πάνω σε κείνα τα χρόνια, πάνω στην αφετηρία μιας πορείας ζωής που φέρει ανεξίτηλα τα σημάδια της πρώτης δασκάλας.

Εχω καταλήξει ότι η «κυρία Ιωάννα» ήταν από τους εξαιρετικούς εκείνους δασκάλους που άξιζαν τον τίτλο. Κοντά της «μάθαινες γράμματα», έθετες τις βάσεις για να εξελιχθείς ουσιαστικά και να γίνεις εγγράμματος, κάτι που είναι εντελώς διαφορετικό από το να είσαι «εκπαιδευμένος» ή ακόμη και «μορφωμένος». Κοντά της αγαπούσες τη γλώσσα -δεν τη διάβαζες μόνο και κατανοούσες τους αριθμούς -δεν τους χρησιμοποιούσες απλώς.

Είναι ευλογία, στα πρώτα σου βήματα στη ζωή, να συναντήσεις το δάσκαλο εκείνο που σαν φάρος θα φωτίσει το δρόμο σου μ’ ένα φως που θα μείνει άσβεστο από εκεί και πια (ήτοι εσαεί). Είναι ευλογία να συντύχεις τον καθοδηγητή εκείνο που δε θα σου υποδείξει δρόμο να διαβείς αλλά θα σου δώσει τα εφόδια αυτόν το δρόμο να τον χαράξεις μόνος.

Από την άποψη αυτή πιστεύω πως ήμουν ευλογημένος.
Ημουν μαθητής της. Ηταν η δασκάλα μου. Τα άγουρα χρόνια μου τα έθρεψα μαζί της. Θυμάμαι την αγωνία μου να μη με ρωτήσει κάτι που αγνοώ, όχι από φόβο αλλά γιατί ένιωθα στο μητρικό της βλέμμα πως μας είχε ψηλά και δεν ήθελα να τη διαψεύσω. Θυμάμαι την αγωνία της να μην υποψιαστεί βαριεστημένα πρόσωπα, φευγάτα, απομακρυσμένα από αυτό που συντελούνταν στην τάξη, γιατί θα σήμαινε χαμένο χρόνο και για εμάς και για εκείνη, και δεν το ‘θελε η καρδιά της.

Ήθελε ό,τι ένας αληθινός παιδαγωγός: Να μην μπερδεύουμε τα ονόματα των πραγμάτων, κι ύστερα τα ίδια τα πράγματα, και πιο ύστερα τα νοήματα, κι αυτά που βγαίνουνε μπροστά κι αυτά που στέκουν πίσω και πέρα κι αναπνέουν στα σκοτάδια. Και πιο πολύ αυτά.

Ηθελε να μην μπερδεύουμε την εικόνα μας με τις εικόνες που προβάλλουν οι άλλοι πάνω μας, να δουλεύουμε ακαταπόνητα μέσα μας να ανασύρουμε τα ακατέργαστα πολύτιμα στοιχεία που όλοι διαθέτουμε - αυτό είναι ο πλούτος του ανθρώπου, μας έλεγε. Να αφουγκραζόμαστε το βουητό της δύναμης εντός μας και να την αφήνουμε να ξεχειλίζει σαν χείμαρρος να γονιμοποιεί το χώμα να καρπίζουν οι πόθοι και τα όνειρα – όσο περισσότερη θέληση αποδεσμεύετε, τόσο πιο πολλή δύναμη συγκεντρώνεται μαγικά, μας διαβεβαίωνε.

Η «κυρία Ιωάννα» ήταν δοτικός άνθρωπος. Μας ενίσχυε συνεχώς, με λόγια σαν αυτά ή με το τρυφερό της βλέμμα που μας αγκάλιαζε σύγκορμους ή με το ζεστό χαμόγελό της που επέλεγε να ξεδιπλώνεται στη σιωπή. Αλλά ήταν κι αυστηρή όταν έπρεπε, με εκείνη την αυστηρότητα όμως που δεν προσβάλλει παρά κατευθύνει στον αυτοέλεγχο, στην επίγνωση της στάσης και της αστοχίας. Σε ίσες δόσεις οι έπαινοι και οι επιπλήξεις, όσο «έγραφαν» μέσα μας ανεξίτηλα οι αξίες και βρίσκαμε άφθαρτα υλικά να χτίσουμε το σπίτι της ψυχής μας…

Και σφυρηλατήθηκε μια σχέση ακατάλυτη στο χρόνο ανάμεσα σε μένα και τη δασκάλα μου. Ενας δεσμός πνευματικός, μια σταθερή αναφορά, που διατηρεί τον προσανατολισμό στο φως, και που δεν εξασθενεί όσα χρόνια κι αν πέρασαν, όσα κι αν έρθουν.

Αγαπημένη μου δασκάλα, σήμερα που ξεκίνησες για το στερνό ταξίδι σηκώνω το χέρι για να σε αποχαιρετήσω, όπως πριν από σαράντα περίπου χρόνια το σήκωσα για πρώτη φορά να πω το μάθημα. Ενα σήκωμα του χεριού άνοιξε κάποτε και κλείνει σήμερα τον κύκλο που στη περίμετρό του χώρεσαν τόσα πολλά. Και άλλα τόσα που δεν είπαμε...