Ρεμβασμός του Δεκαπενταγούστου

Γράφει ο Δημήτρης Λάμπρου

Εξαιρετικής ηθογραφικής δύναμης Ο Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου που δημοσιεύτηκε το 1906 αποτελεί ένα από τα πλέον δημοφιλή διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Περιλαμβάνει συναρπαστικές περιγραφές μεγάλης εσωτερικής δύναμης, ανατρέχοντας σε σχέσεις που συνάπτονται από καθημερινά, τραγικά, πρόσωπα με τους τρόπους, κατά τα πάτρια ήθη της ελληνικής επαρχίας .

Η εξωτερική πλοκή είναι ασήμαντη, όπως ταιράζει σε ένα διήγημα που επιγράφεται Ο Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου και  αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο του τον Φραγκούλη Κ. Φραγκούλα ο οποίος υπήρξε μεγαλοκτηματίας στη Σκιάθο του 19 αιώνα : «Ὁ ἀξιότιμος πρεσβύτης, φέρων ὅλα τὰ ἐξωτερικὰ γνωρίσματα προεστοῦ, ὡραῖον φέσι τοῦ Τουνεζίου, ἐπανωβράκι τσόχινον, μὲ ζώνην πλατεῖαν κεντητήν, μακρὰν τσιμπούκαν μὲ ἠλέκτρινον μαμόν, καὶ κρατῶν μὲ τὴν ἀριστερὰν ἠλέκτρινον μακρὸν κομβολόγιον, δὲν ἦτο καὶ πολὺ γέρων, ὡς πενήντα πέντε χρόνων ἄνθρωπος. Κατήγετο ἀπὸ τὴν ἀρχαιοτέραν καὶ πλέον γνησίως αὐτόχθονα οἰκογένειαν τοῦ τόπου. Ἦτον ἐκ νεαρᾶς ἡλικίας εὐσταλής, ὑψηλός, λεπτὸς τὴν μέσην, μελαγχροινός, μὲ ἁδροὺς χαρακτῆρας τοῦ προσώπου, δασείας ὀφρύς, ὀφθαλμοὺς μεγάλους, ὀγκώδη ρῖνα, χονδρὰ χείλη προέχοντα. Ἠγάπα πολὺ τὰ μουσικὰ τά τε ἐκκλησιαστικὰ καὶ τὰ ἐξωτερικά, ὑπῆρξε δὲ μὲ τὴν χονδρήν, ἀλλὰ παθητικὴν φωνήν του, ψάλτης καὶ τραγουδιστὴς εἰς τὸν καιρόν του μέχρι γήρατος».

Ο Παπαδιαμάντης περιγράφει με μεταδοτική συγκίνηση -όπως και σε τόσα άλλα διηγήματα του περιγράφει με πραγματικό πόνο τα ελληνικά ξωκκλήσια- το ναό της Παναγίας της Πρέκλας όπου ο "φιλέρημος" ήρωας έχει καταφύγει  παραμονή Δεκαπενταύγουστου για να ξεχάσει τα βάσανα του για τα οποία εν πολλοίς υπεύθυνος ήταν ο ίδιος καθώς ο χαρακτήρας του  ήταν ασθενής:

«Ὤ, ναί, ἦτον ἄνθρωπος ἀσθενής· ἠγάπα καὶ ἡμάρτανε καὶ μετενόει... Ἠγάπα τὴν θρησκείαν, ἠγάπα τὴν σύζυγον καὶ τὰ τέκνα του, ἐπόθει ἀκόμη τὸν συζυγικὸν βίον, ἐπόθει καὶ τὸν βίον τὸν μοναχικόν. Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εἶχε ἀγαπήσει ἐξ ὅλης καρδίας τὴν Σινιωρίτσα του... καὶ τὴν ἠγάπα ἀκόμη. Ἀλλ᾿ ὅσον τρυφερὸς ἦτον εἰς τὸν ἔρωτα, τόσον εὐεπίφορος εἰς τὸ πεῖσμα, καὶ τόσον γοργὸς εἰς τὴν ὀργήν. Ὤ, ἀτέλειαι τῶν ἀνθρώπων!».

 Επιπρόσθετα Ο Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου αποκτά μια απρόσμενη επικαιρότητα στις μέρες μας ειδικά στα σημεία όπου αναφέρεται στα οικονομικά ήθη της εποχής εκείνης στη Σκιάθο, στην τοκογλυφία και την καταστροφή του παραδοσιακού παραγωγικού ιστού μέσω του δανεισμού.

Οπως χαρακτηριστικά  διηγείται ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ο ήρωας Φραγκούλης Κ. Φραγκούλας απευθύνθηκε στους τοκογλύφους: "Εἶτα, διὰ πρώτην φορὰν, ἔλαβεν ἀνάγκην μικρῶν δανείων. Δὲν ἐφαντάζετο ποτὲ ὅτι μία μικρὴ κάμπη ἀρκεῖ διὰ νὰ καταστρέψῃ ὁλόκληρον φυτείαν".

Και παρακάτω: "Εἶτα ἦλθεν ἡ ὥρα, ὅπως καὶ τώρα καὶ πάντοτε συμβαίνει, οἱ ἐντόπιοι ἔλαβον ἀνάγκην τῶν χρημάτων, καὶ τότε ἤρχισαν νὰ ὑποθηκεύουν τὰ κτήματα. Ἐωσότου παρῆλθε μία γενεά, ἢ μία καὶ ἠμισεία, καὶ τὰ χρήματα ἐπέστρεψαν εἰς τοὺς δανειστὰς συμπαραλαβόντα μεθ᾿ ἑαυτῶν καὶ τὰ κτήματα.

Ἕως τότε δὲν εἶχε συλλογισθῆ τοιαῦτα πράγματα ὁ Φραγκούλης Φραγκούλας, οὔτε τὸν ἔμελε ποτέ του περὶ χρημάτων. Ἀλλ᾿ ἐπ᾿ ἐσχάτων εἶχε λάβει ἀνάγκην καὶ δευτέρου καὶ τρίτου δανείου, καὶ οἱ δανεισταὶ προθύμως τοῦ ἔδιδαν, ἀλλ᾿ ἀπήτουν νὰ τοὺς καθιστᾶ ὑπέγγυα τὰ καλλίτερα κτήματα, ἐκ τῶν ὁποίων ἕκαστον εἶχε κατ᾿ αὐτὸν ἐκτιμητήν, δεκαπλασίαν ἀξίαν τοῦ ποσοῦ τοῦ δανειζομένου"...

Σε όλα αυτά τα βάσανα του Φραγκούλη Φραγκούλα στον τελευταίο αυτό Δεκαπενταύγουστο είχε προστθεί το βαρύτερο, ο χαμός της στερνής του κόρης...
Δείτε τη συνέχεια.
Ρεμβασμός του Δεκαπενταγούστου