Εδώ Μιλάμε και Γράφουμε Ελληνικά#14. Διαφήμιση και δυσφήμηση

Γράφει ο Δημήτρης Λάμπρου

Δημοσιογράφος/
Εκδότης Περιοδικού ΒΟΙΩΤΙΑ





















Απαραίτητος διαμεσολαβητικός μηχανισμός στη σχέση παραγωγή – κατανάλωση, η διαφήμιση έχει κατακλύσει τη ζωή μας, μας βρίσκει παντού και με ποικίλους τρόπους και μέσα επιτυγχάνει να περάσει τα μηνύματά της ακόμη και σε κατ’ αρχήν απρόθυμους να ακούσουν δέκτες.

Το ίδιο και η δυσφήμηση. Κυκλοφορεί ανάμεσά μας με σταθερή συχνότητα και σε διαρκώς αύξουσα ποσότητα. Ολοι έχουμε υπάρξει αυτήκοοι μάρτυρες των καλών προθέσεων που καταλήγουν σε συγκαταβατικές κακίες ή και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης ή εσκεμμένης παραπληροφόρησης που διαμορφώνει όρους μειωτικής αναφοράς σε πρόσωπα ή θεσμούς.

Η εισαγωγή των όρων διαφήμιση και δυσφήμηση από τα ΜΜΕ στην καθημερινή ζωή και γλώσσα έχει ως αποτέλεσμα την εν πολλοίς ορθή γραφή τους από τη πλειονότητα των θεωρητικά μορφωμένων αναγνωστών. Όμως ένας οξυδερκής παρατηρητής αντιμετωπίζει το εξής πρόβλημα με τις συγκεκριμένες λέξεις:
Γιατί γράφονται η πρώτη με γιώτα και η άλλη με ήτα; Οι λέξεις διαφήμιση και δυσφήμηση συναντιούνται στην περιοχή της φήμης (από το αρχαιοελληνικό φημί= λέω, ισχυρίζομαι) και εμφανώς παράγονται από αυτό. Δεν θα έπρεπε να έχουν παρόμοια γραφή και για την ακρίβεια όμοια κατάληξη; Το διά και το δυσ-, οι προθέσεις δηλαδή με τις οποίες συντίθενται, ασφαλώς και δεν μπορούν να κάνουν τη διαφορά και να εξηγήσουν την ορθογραφία στην παραγωγή τους.





Η εξήγηση είναι απλή και ταυτόχρονα δίδει την ευκαιρία εξαγωγής ενός γενικότερου συμπεράσματος για την κατάληξη ιζω που επιλύει σημαντικά προβλήματα ορθογραφίας, από εκείνα που ταλανίζουν ακόμη και καταρτισμένους αναγνώστες.

Η διαφορά στην ορθογραφία είναι αποτέλεσμα της διαφοράς της κατάληξης των ρημάτων από τα οποία προέρχονται οι δύο ομόρριζες λέξεις.

Η διαφήμιση προέρχεται από το ρήμα διαφημίζω, ενώ η δυσφήμηση από το ρήμα δυσφημώ.

Εδώ λοιπόν στην κατάληξη βρίσκεται η διαφορά και η απάντηση:

τα ρήματα σε –ιζω σχηματίζουν τους άλλους χρόνους με το «ι» τους γιώτα πριν από την κατάληξη (π.χ θα φροντίσω, άρχισα, πότισα κ.λπ), όπως και όλους τους συγγενείς τύπους (π.χ φροντιστής, χρηματιστής, γυρισμός, χαιρετισμός κ.λπ). Από τον κανόνα αυτόν εξαιρείται η μικρή ομάδα των ρημάτων: αθροίζω, αναβλύζω, δακρύζω,κατακλύζω, σφύζω, πήζω, πρήζω, μπήγω, χρήζει, και τα αρχαία γογγύζω, τονθορύζω, κελαρύζω, ολολύζω.  Ετσι η διαφήμιση θα γραφεί με γιώτα από το διαφημίζω, όπως η διευκρίνιση θα γραφεί με γιώτα από το διευκρινίζω, η φώτιση από το φωτίζω, η ταύτιση από το ταυτίζω και η ανακαίνιση από το ανακαινίζω, η ψήφιση από το ψηφίζω και η κατάρτιση από το καταρτίζω.



Από την άλλη το δυσφημώ, όπως και τα ρήματα που τονίζονται στη λήγουσα (κρατώ, αγαπώ, νικώ, πενθώ, τιμώ, αγανακτώ κ.λπ), ρήματα δηλαδή συνηρημένα σε –αω και –εω, γράφονται με ήτα πριν από τις καταλήξεις για τον σχηματισμό άλλων χρόνων τους (αγάπησα, επιθύμησα, απαίτησα, θα θρηνήσω, θα πατήσω) και ήτα βεβαίως πριν από την παραγωγική κατάληξη που θα πάρουν για να σχηματίσουν τα ουσιαστικά και τα επίθετα της οικογένειάς τους (εξαπάτηση, κράτηση, αγαπητός, πρόσκληση, περιφρόνηση). Ετσι η δυσφήμηση με ήτα και όχι γιώτα κατ’ αντιστοιχία με τη διαφήμιση. Με τον ίδιο τρόπο, με ήτα δηλαδή, θα γραφεί η αγανάκτηση από το αγανακτώ, η προσάρτηση από το προσαρτώ, η εξάρτηση και η ανάρτηση από τα εξαρτώ και αναρτώ.

Το θέμα βέβαια είναι πολύ μεγάλο και δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ένα άρθρο. Τις δυσκολίες επιτείνει η πολυπλοκότητα της ελληνικής γλώσσας που σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζει διτυπία στα ρήματα: Εκτός από δυσφημώ υπάρχει και δυσφημίζω που είναι μεταγενέστερο. Αντίθετα παλαιότερος είναι ο τύπος διευκρινώ από τον διευκρινίζω. Στις δύο αυτές περιπτώσεις το ζήτημα έχει λυθεί καθώς συντριπτικά περισσότερο ( και θεωρητικά ορθώς) χρησιμοποιούνται οι τύποι δυσφημώ και διευκρινίζω οπότε και τα ουσιαστικά, τα επίθετα και οι χρόνοι των ρημάτων γράφονται όπως παραπάνω αναλύσαμε.

Τι γίνεται όμως με το εξασθενώ και το εξασθενίζω; ΄Η με το ανθώ και το ανθίζω; Και φυσικά πώς χειριζόμαστε το φοβερό και τρομερό καταχωρίζω ή καταχωρώ που ίσως χρειάζεται ειδική ανάρτηση; Σε όλες τις περιπτώσεις ο κανόνας ισχύει: όταν το ουσιαστικό προέρχεται από ρήμα σε ιζω τότε γράφεται με γιώτα. Οταν προέρχεται από συνηρημένο εω ή αω –ω τότε γράφεται με ήτα.

Συνελόντι ειπείν και για να επανέλθουμε στην εκστρατεία με τίτλο «Εδώ Μιλάμε και Γράφουμε Ελληνικά»: είναι βέβαιο ότι συνιστά βαρύτατης μορφής δυσφήμηση για την ελληνική γλώσσα η λανθασμένη χρήση της στον προφορικό και ακόμη περισσότερο στον γραπτό λόγο. Αυτή η τόσο συνηθισμένη στις μέρες μας κακοποίηση της γλώσσας δεν διώκεται ασφαλώς ποινικά αλλά θα μπορούσε να διώκεται για αισθητικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά η ορθή χρήση και γραφή των Ελληνικών αποτελεί από μόνη της διαφήμιση της γλώσσας μας που έχει πολλά πλεονεκτήματα και δυνατότητες. Αρκεί να μπορούμε να τις κατανοήσουμε και να τις μεταδώσουμε σωστά.